|  | ||||||
0,0425 % van de aardkost (tot 16 km diepte) bestaat uit barium; het is het 14e element in rangorde van voorkomen.
Men treft het aan in vele mineralen, zoals:
bariet of zwaarspaat BaSO4 norsethiet BaMg(CO3)2 sambortiet BaSi2O5 witheriet BaCO3
Ook andere mineralen bevatten barium, bijvoorbeeld orthoklaas (tot 4 % BaO) en harmotoom (een zeoliet met 20,6 % BaO).
De belangrijkste wingebieden liggen in China, Rusland, Mexico, India, Turkije, de Verenigde Staten van Amerika, Ierland, Thailand, Frankrijk, Duitsland, Italië, Marokko en verschillende andere plaatsen in Noord-Afrika.
De naam is ontleend aan het mineraal bariet, genoemd naar het Griekse woord barys, wat zwaar betekent. Dit mineraal werd in 1602 voor het eerst in Bologna gevonden.
Barium werd in 1774 door C.W. Scheele ontdekt in bruinsteenertsen. Hij toonde aan dat deze een tot dan toe onbekend oxide bevatten.
Sir H. Davy verkreeg dit element in 1808 - in onzuivere toestand - door elektrolyse van een mengsel van vochtig bariumhydroxide en kwikoxide, waarbij bariumamalgaam ontstond.
In 1901 slaagde Guntz er in zuiver barium te isoleren door kwik af te destilleren van bariumamalgaam.
Uit bariumcarbonaat wordt door sterke verhitting met koolstof bariumoxide verkregen (BaCO3 + C → BaO + 2 CO), dat vervolgens met silicium of aluminium wordt gereduceerd bij een temperatuur van ca. 1.100 °C (in vacuüm). Hierbij ontstaat zuiver barium, dat bij deze temperatuur wordt afgedestilleerd:
4 BaO + 2 Al → Ba(AlO2)2 + 3 Ba
Barium wordt ook verkregen door elektrolyse van gesmolten bariumchloride.
Gasvanger vacuümbuis
Barium wordt gebruikt als gasvanger (getter) in luchtledige elektronenbuizen. Het kan zuurstof, stikstof en waterstof binden. De damp van barium reageert met deze restgassen en de hierbij gevormde vaste stoffen zetten zich als spiegel op de glaswand af.
Smeermiddel(additief)
Bariumstearaat en -lauraat worden gebruikt als smeermiddel in vliegtuigen, vrachtwagens en in de industrie, omdat zij bestand zijn tegen hoge temperaturen (tot ca. 150 °C).
Vul- en kleurstof voor papier
Het pigment 'blanc fixe' (permanent wit of barietwit) dat wordt toegevoegd aan papier, is bariumsulfaat (BaSO4). Deze stof is bestand tegen licht en lucht en dient als pigment en als vulstof. Het wordt ook gebruikt in fotografisch papier (vanwege het grote reflecterende vermogen), in katoen, behangselpapier, verf, kunststof, rubberartikelen, glas, kit en sierpleister.
Vuurwerk
Bariumchromaat (BaCrO4) wordt aan vuurwerk toegevoegd vanwege de speciale groene kleur. Bariumnitraat {Ba(NO3)2} wordt vanwege dezelfde groene kleur in Bengaals vuur gebruikt.
Bariumchloraat {Ba(ClO3)2} wordt veel in vuurwerk toegepast als zuurstofleverancier; het zorgt eveneens voor groenkleuring.
In lichtkogels wordt bariumperoxide (BaO2) gebruikt als oxidator.
Maagfoto
Bariumpap (BaSO4) is een contrastmiddel voor röntgenfoto's bij onderzoek van het spijsverteringskanaal.
Boormodder
Een geconcentreerde oplossing van bariumsulfaat (BaSO4) wordt bij olie- en gasboringen gebruikt als ‘boormodder’. Door de hoge dichtheid (4,5) houdt het de boorgaten door flotatie vrij van brokken steen. 80 % van het geproduceerde bariet wordt hiervoor gebruikt.
Toepassingen als niet-ontleedbare stof (element):
activering van elektroden
desoxidatiemiddel bij de staalbereiding
harden van (accu)lood
Toepassingen als ontleedbare stof (verbinding):
betontoevoeging (voor afscherming in kernreactoren) BaSO4 bleekmiddel voor stro, zijde BaO2 condensator (diëlectricum) BaTiO3 corrosiewerend middel bij staal met een laag koolstofgehalte Ba(OH)2/Ba(NO2)2 /Ba(BrO3)2 pasta, op de las van twee metalen BaCrO4 droogmiddel BaO droogmiddel in verf (siccatief) bariumoctanoaat explosieven BaO2 fresco’s Ba(OH)2 mangaangroen BaMnO4 fruit- en wijnbouwbeschermingsmiddel bariumpolysulfiden gasdroogmiddel Ba(ClO4)2
glas Bariumverbindingen (-oxide, -hydroxide, -carbonaat) verhogen de brekingsindex en hardheid van het glas. Dit glas wordt gebruikt voor glasvezelkabels, breekbare lampen en speciale lenzen. Ook remt bariumglas de röntgenstraling en wordt het daarom toegepast in beeldschermen. Bariumglas is een alternatief voor kristalglas in kroonluchters
glijmiddel bij de productie van kunststoffen bariumstearaat harden van staal BaCl2 keramiek BaCO3 BaTiO3 keramische magneet bariumferriet licht- en warmtebescherming in kunststoffen BaO lucifers BaCrO4 metallurgie: vloeimiddel BaCl2 ontharing van huiden in de leerlooierij BaS ontkleuring van loodglas BaO2 optisch glas, anastigmatische lenzen BaCO3 piëzo-element BaTiO3 pigment barietgeel, in glas, keramiek, porselein BaCrO4 lithoponwit, in verf die niet donker wordt door inwerking van zwavelverbindingen BaSO4 + ZnS wit, in keramiek BaCO3 rattengif BaCO3 reinigen van olie Ba(OH)2 scheerpoeder BaS stabilisator PVC bariumstearaat vulmiddel voor rubber, kunststof, verf, remschijven BaSO4 waterafstotend maken van textiel bariumstearaat waterontharder BaCl2 Ba(OH)2 waterstofperoxidebereiding BaO2